Thiền có phải là giải pháp cho tất cả vấn đề sức khỏe tâm thần?

15-06-2024

1. Thiền là gì:

Nói đến thiền, chúng ta nghĩ ngay đến ngồi xuống và nhắm mắt. Thiền thực ra không phải là một hành động mà là một trạng thái. Từ “thiền” trong tiếng Việt và “meditation” trong tiếng Anh có nghĩa là một trạng thái thấu suốt và cân bằng, trong đó dòng chảy của tâm trí không bị phân tán hay cản trở. Việc hành thiền là để đạt được trạng thái thiền đó.

Tuy nhiên, thực tế có rất nhiều cách thiền định khác nhau. Mỗi tôn giáo, trường phái, triết lý lại nhìn thiền với một góc khác nhau và có cách hành thiền khác nhau

Thiền chánh niệm (một loại thiền có từ ngàn xưa, gần đây đang rất nổi bật ở phương Tây do có nhiều bằng chứng khoa học hỗ trợ): nghĩa là dành trọn tâm trí vào khoảnh khắc hiện tại. Thông thường chúng ta hay xao nhãng trong công việc, đang làm việc này mà nghĩ đến việc khác. Chánh niệm tức là “giờ nào việc nấy”, biết mình đang làm gì, dành hết sự chú ý cho việc đó và tận hưởng từng khoảnh khắc khi làm việc đó. Thiền chánh niệm có thể thực hiện ở bất cứ đâu và áp dụng vào bất cứ việc gì

2. Một số lợi ích của thiền đối với một số vấn đề sức khỏe tâm thần

Phần lớn các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thiền không chỉ giúp cải thiện các cảm giác chủ quan về tinh thần. (Ví dụ như giúp  người ta cảm thấy tốt hơn, bớt căng thẳng hơn…). Thiền còn tạo ra những lợi ích rõ ràng về mặt cơ thể. Theo các nghiên cứu này, thiền có thể giúp người ta ngủ ngon hơn, cải thiện vấn đề trầm cảm và lo âu, giảm sự khó chịu khi mắc chứng đau mạn tính và thậm chí cải thiện một số chức năng của não bộ

- Một nghiên cứu đã cho thấy rằng những thiền sinh lão luyện của luyện của đạo Phật có thể tạo ra những sóng Gamma cường độ cao. Những sóng này thường liên quan đến mức độ hiệu quả trong trí nhớ, học tập và nhận thức

Vì vậy, thiền sẽ có nhiều lợi ích cho cả tâm thần và thể chất.

* Một số lợi ích của thiền

- Giảm căng thẳng, kiểm soát lo lắng: Thiền giúp giảm đi căng thẳng và lo âu, làm dịu những suy nghĩ và tâm trạng không thoải mái. Thiền tạo ra trạng thái tĩnh lặng, giúp thư giãn tâm trí

- Cải thiện tâm trạng và trạng thái tinh thần: Thiền giúp tăng cường trạng thái tâm lý tích cực, giúp ta cảm thấy tự tin, vui vẻ và hạnh phúc hơn. 

- Nâng cao nhận thức về bản thân: có thể giúp bạn nhận thức sâu hơn về bản thân, nhận biết suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của mình, hiểu rõ hơn về chính mình.

- Tăng khả năng tập trung chú ý 

- Có thể làm giảm tình trạng mất trí nhớ ở người già

- Tăng sự tự chấp nhận và lòng từ bi

- Có thể giúp cai nghiện

- Cải thiện giấc ngủ: Thiền định đúng cách có thể giúp bạn kiểm soát hoặc điều hướng những tác nhân gây mất ngủ. Ngoài ra, thiền còn giúp bạn thư giãn toàn cơ thể, giải phóng căng thẳng và đưa bạn về trạng thái yên bình và dễ dàng đi vào giấc ngủ cũng như ngủ sâu hơn. Giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ (ví dụ như tình trạng thường gặp là khó vào giấc ngủ và ngủ không sâu)

- Giúp làm dịu các cơn đau mạn tính: Kết luận cho thấy thiền không đặc biệt hiệu quả trong việc loại bỏ cơn đau mãn tính, nhưng dường như nó cải thiện sức khỏe tinh thần của những người đang phải chịu đựng

- Có thể làm giảm huyết áp

- Có thể thực hiện ở mọi nơi: Bạn có thể thực hiện thiền ở mọi nơi chỉ với vài phút

* Một số bệnh lý tâm thần có thể sử dụng thiền như một trong những liệu pháp để điều trị: Rối loạn lo âu, bao gồm các rối loạn như lo âu lan tỏa, ám ảnh sợ xã hội, rối loạn hoảng loạn và ám ảnh sợ khoảng rộng; hay trầm cảm; rối loạn giấc ngủ … có thể được điều trị kết hợp thuốc và tâm lý, luyện tập thiền định

3. Tuy nhiên, không phải tất cả các bệnh lý tâm thần đều có thể sử dụng thiền như một giải pháp điều trị. Có chống chỉ định sử dụng liệu pháp thiền đối với các tình trạng loạn thần cấp tính. Các bệnh này cần được ưu tiên điều trị bằng thuốc, sau khi tình trạng bệnh ổn định mới đề cập đến vấn đề sử dụng thiền như một liệu pháp hỗ trợ cho bệnh nhân.

Tóm lại, đến nay dường như vẫn chưa tìm được nhược điểm hay tác dụng phụ nào nào đối với các liệu pháp thiền định. Do đó, thiền chánh niệm cũng là một lựa chọn đáng để thử đối với hầu hết mọi người.